2010 yılına ait fotoğrafta turuncu benekli çütre balığı Oxymonacanthus longirostris, en sevdiği yiyecek olan Acropora familyası mercanları önünde görülüyor.
Yeni bir araştırmaya göre çütre balığı, yırtıcılardan korunmak için kimyasal bir kamuflaja başvuruyor: Balık, yediği mercanın kokusuna bürünüyor.
Bazen balık baştan kokmuyor. Yeni bir araştırma, mercanlarda yaşayan turuncu benekli çütre balığının sadece mercan gibi görünmekle kalmayıp mercan gibi koktuğunu da ortaya koyuyor.
Avustralya’daki Acropora mercanıyla beslenen turuncu benekli çütre (Oxymonacanthus longirostris), bu mercandan aldığı kimyasallar sayesinde onun kokusuna bürünüyor. Bu özellik, çütre balığının aralarında morinanın da olduğu düşmanlarından gizlenmesine yarıyor.
Atlanta’daki Georgia Teknoloji Enstitüsü’nde doktorasını tamamlayan araştırma başkanı Rohan Brooker, bilim insanlarının ilk kez yiyecek yoluyla kimyasal kamuflaj uygulayan bir omurgalı keşfi yaptığını söylüyor.
Görsel kamuflaj, çitanın beneklerinden sopa görünüşlü böceklere, ağaçların arasına karışan baykuşlara kadar hayvanlar aleminde çok iyi biliniyor. Bu kılık değiştirme ustaları, görüntüye fazlasıyla bağlı insanlar açısından özellikle etkileyici. Ancak birçok hayvan aslında dünyayı kokuyla yorumluyor.
“Kamuflaj konusunda bildiklerimiz genelde görsel yöntemlere odaklı ama gerçekte birçok hayvan kokuyu daha fazla kullanıyor. Bu hayvanlarda, göze batmamak için kimyasal kamuflaj kullanımı çok daha önemli olabilir,” diyor Brooker.
Kokusunu Almazsan Görmezsin
Brooker, çütre balığında kamuflaj araştırması yapma fikrini Biston robustum tırtılı üzerine okuduğu bir yazıdan almış. Bu tırtıl, yediği bitkilerdeki moleküller yoluyla onların kokusunu alıyor ve böylece düşmanı karıncalardan “gizleniyor.”
Çütre balığı sadece Acropora ile beslendiği ve mercan resifleri de yırtıcıların avlandığı yerler olduğu için, Brooker, çütre balığının da benzer bir kimyasal kamuflaj uyguluyor olabileceğini düşünmüş.
O sırada Avustralya’daki James Cook Üniversitesi’nde görevli olan Brooker ve bir grup meslektaşı, Büyük Bariyer Resifi’ndeki Lizard Adası Araştırma İstasyonu yakınlarında çütre balığı yakalamış. Balıkları iki gruba ayırarak büyük akvaryumlara koymuş. Bir grup sadece Acropora spathulata mercan türüyle beslenirken diğer gruba da normalde çütre balığının beslenmesine dahil olmayan Pocillopora damicornisyedirilmiş. Balıklar dört hafta boyunca bu şekilde beslenmiş.
Ekip, balıkların mercan gibi kokup kokmadığını anlamak için, iki farklı tür küçük yengeç yakalamış: Acropora mercanında yaşayan Trapezia glaberrima ve Pocilloporamercanında yaşayan Trapezia cymodoce. Bu yengeçler her iki balık grubunun da yanına konulmuş.
Tahminlere uygun olarak, T. glaberrima yengeçleri Pocillopora ile beslenenlerin değil Acropora yiyen çütre balıklarının kokusunu tercih etmiş. Bu da balıkların, Acropora‘nın kokusuna büründüğünü ortaya koymuş. Hatta çütre balığının kokusu öyle güçlüymüş ki balık bazı yengeçlerden mercan muamelesi görmüş.
Göz Önünde Gizlenebilmek
Ancak ekibin araştırmayı bir adım daha ileriye götürmesi ve mercan kokusunun çütre balığını düşmanlarına karşı koruyup korumadığını da ortaya koyması gerekiyordu.
Bu nedenle Brooker ve meslektaşları yırtıcı bir morina balığı yakalayıp akvaryumlara koymuşlar. Morina balığı, Acropora ile beslenen çütre balıklarının yanındayken Pocillopora yiyen balıkların yanında olduğu zamana kıyasla daha az aktifmiş ve daha az avlanıyormuş. Bu da morinanın, Acropora ile beslenen çütre balığını fark edemediğini gösteriyor.
Araştırmada yer almayan Boston Üniversitesi deniz biyologlarından Jelle Atema, “Zekice bir araştırma yöntemi ve kimyasal kamuflaj literatürüne hoş bir katkı. Çütre balıklarının mercan gibi kokarak ortama uyduğunu ve düşmanlarından korunduğunu ortaya koydular,” diye konuşuyor. Ama sonuçların, araştırmacıların düşündüğü kadar benzersiz olmadığına dikkat çekiyor. Kendisi de tatlı sularda yaşayan yayınbalığında kimyasal kamuflajın varlığını belgelemiş.
Ancak yine de bu araştırmayla, beslenme biçiminin balıklarda böyle bir kamuflajın kaynağı olduğu ilk kez ortaya konuldu. Araştırma başkanı Brooker “Bu gizlenme yöntemi kimsenin tahmin etmediği kadar yaygın olabilir,” diyor.
Kaynak: http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/mercan-kokulu-balik/2517