Meksika kör mağarabalığı (Astyanax mexicanus) şimdilerde popüler bir akvaryum hayvanı.
Karanlıkta çok az besin ve oksijenle yaşayan Meksika kör mağarabalığının hayatta kalmak için bazı şeylerden vazgeçmesi gerekmiş.
Hiçbir hayvan “ya kullan, ya at” uyarısını Meksika kör mağarabalığı (Astyanax mexicanus) kadar ciddiye almadı.
Bilim insanları karanlıkta yaşayan bu balığın gözlerini neden kaybettiğine dair bilmeceyi çözmüş olabilir.
İsveç’teki Lund Üniversitesi’nden bir araştırma ekibine göre, mağaralarda yiyecek bir şeyler bulmak son derece zor olduğu için bu hayvanlar enerjilerini tasarruflu kullanmak durumunda kaldı. Ve gözlerden vazgeçmek oldukça büyük bir tasarruf.
Araştırmacılar işin sırrını, aynı balık türünün yer üstünde, Teksas ve Meksika’nın nehirlerinde yaşayan ve mükemmel görme yetisine sahip olan üyelerini inceleyerek çözdü.
Ekip, araştırma için gözetim altında tuttukları mağarabalığının görmek için ne kadar enerji harcadığını ölçtü. Bu ölçümü, balığın gözlerinin ve beyninin görmeyle ilişkili bölümlerinin oksijen tüketimini hesaplayarak yaptılar.
11 Eylül’de Science Advances dergisinde yayımlanan araştırma sonuçları, gelişim sürecindeki yavru balığın görmek için harcadığı enerjinin, görmeyenlere oranla yüzde 15 daha fazla olduğunu ortaya koyuyordu.
Gözler Enerji İster
Araştırmayı yürüten Damian Moran, görme duyusunun “aşırı enerji tüketen ışığa duyarlı hücreler ve sinirler” sebebiyle maliyetli olduğunu söylüyor.
Moran’a göre yeraltındaki mağaralar gıda ve oksijen açısından yetersiz olduğu için doğal seleksiyon “kısıtlı görme kapasitesine sahip bireylerin lehine olmuş” olabilir. Yeni Zelanda’nın Nelson kentindeki Seafood Technologies Group’ta araştırmacı olarak görev yapan Moran, “Mutlak karanlıkta yaşayan ve gıda bulmak ya da yırtıcılardan kaçınmak için görme yetisine ihtiyaç duymayan herhangi bir hayvanın gözlere ya da beynindeki görme merkezlerine gerçekten de ihtiyacı yok,” diye ekliyor.
Bulgular gerçekten de kör A. mexicanus’un beynin görmeyle ilişkili bölümü olan orta beyninin dikkat çekici derecede küçük olduğunu da gösteriyor.
Bu hem etobur hem de otobur olan balık, görme yoksunluğunu leşle beslenen ölü hayvanlar ve bitkiler de dahil bulabildiği her şeyi yiyerek telafi ediyor.
Enerji tasarrufu sağlayan göz veya masraflı doku kaybı hipotezi, mağaralarda yaşayan ama görebilen hayvanların evrim sürecinde neden kör olduğunu açıklayan çok sayıdaki teoriden biri.
Keşfedin: Evrim hakkında konuşmaya değer birkaç şey.
Bu araştırmada yer almayan, College Park’taki Maryland Üniversitesi’nden biyolog William Jeffery, masraflı doku hipotezi “daha önce doğrudan hiç ya da burada olduğu gibi hassas bir şekilde test edilmedi” diyor.
Jeffery e-posta ile yaptığı açıklamada yeni araştırmanın gözlerin neden kaybolduğuna dair bu teorinin “geçerliliğini doğrulasa da, ikna edici bir kanıt sunmadığını” yazıyor.
Çünkü evrim baskısının balığın görme yetisini, enerji tasarrufu amacıyla nasıl bozulmaya uğrattığının bilinmediğini söylüyor Jeffery.
Kör Karides Hem mağarakaridesinin, hem de onla beslenen mağarabalığının gözleri yok ve göremiyorlar.
Genetik Mutasyonlar
Bununla birlikte daha önce yapılan bir araştırma başka faktörlerin de mutlaka işin içinde olduğunu öne sürüyor.
Jeffery de “Genetik çalışmalar Astyanax mağarabalığında bir düzine göz geninin, farklı mağarabalığı topluluklarında da farklı genlerin mutasyona uğradığını ve bunun arkasında birden çok faktör olduğunu gösteriyor,” diyor.
Moran da farklı düşünmüyor: “Evrim genellikle eşzamanlı meydana gelen süreçlerin bir karışımıdır.”
Meksika kör mağarabalığı da pleiotropi olarak adlandırılan, genellikle gözün gelişim sürecine dahil olan genlerin, tat alma hücrelerinin sayısının artması gibi mağaralarda yaşarken daha kullanışlı olabilecek özellikler için yeniden düzenlendiği bir durum yaşamış olabilir.
“Aslında kanıtlar hem pleitropinin, hem de enerji tasarrufunun mağarabalığının gözlerini kaybetmesinin ardındaki en temel faktörler olduğunu gösteriyor,” diyor Moran.
Görmek İstediğini Görmek
Hızlı evrimleşen balık türünden elde edilen ipuçları örümcek ve yengeç gibi mağarada yaşayan birçok türün göz kayıplarını açıklamaya yardımcı olabilir.
“Enerji tasarrufunun mağaralardaki gözü olmayan hayvanlarda genel bir özellik olmasını bekliyoruz,” diyor Moran.
Mağara böcekleri ve diğer omurgasızların çoğunun büyük gözleri var. Moran “Karanlıkta ihtiyaç duyulmayan bu masraflı yapıların ilerleyen nesillerde giderek küçüleceğini varsaydıklarını” söylüyor.
Meksika kör mağarabalığı, bu aralar akvaryum hayvanı olarak hayli revaçta.
Kim bilir, belki gelecekte tekrar gözlerine kavuşur.
Kaynak: http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/kor-balik-gozlerini-nasil-kaybetti/2588