Batı Avustralya’daki balina köpekbalıkları, dünyada en yakından araştırılan gruplardan biri.
Biliminsanları en büyük balina köpekbalıklarına git gide daha az rastlıyor; üstelik kimse bunun nedenini bilmiyor.
Otobüs büyüklüğündeki bir şeyi bulmanın çok kolay olacağını düşünebilirsiniz.
Ancak biliminsanlarına göre iri balina köpekbalıkları -denizlerdeki en büyük balık- dünyanın okyanuslarından silinip gidiyor.
Bundan çok değil on yıl önce, boyları 13 ila 15 metreyi bulabilen balina köpekbalıkları Hindistan’dan Belize’ye kadar ılıman sularda salınıyordu.
Yeni bir araştırmaya göre bugün bu büyük balıkların en büyükleri yalnızca doğu Pasifik Okyanusu’nda görülüyor. Diğer bölgelerdeki balıkların boyu ortalama anca 7 metreyi buluyor, bunlar da üreyemeyecek kadar genç olan yavrular.
“Nerede bunlar?” diye soruyor Batı Avustralya Üniversitesi’nden deniz ekoloğu Ana Sequeira büyük balıkları kast ederek.
“Acilen bilmemiz gerekiyor. … Türün devamlılığı için iri annelere ve iri babalara ihtiyacımız var,” diyor konu hakkındaki yeni araştırmaya önderlik eden Sequeira.
Ancak balina köpekbalıklarının hayatlarını nasıl devam ettirdiği, kimseyle paylaşmadıkları bir sır.
Araştırmacılar halen balıklar hakkındaki temel bilgilere bile sahip değil; örneğin balıkların toplam nüfusu veya daha sığ sularda “kıyı yığılmaları” adı verilen büyük gruplaşmaları neden gerçekleştirdikleri bilinmiyor.
Endişe Verici Gidişat
Sequeira ve arkadaşları geçtiğimiz dönemlerde batı Avustralya’daki Ningaloo Resifi’ndeki balina köpekbalıklarının hayatlarını derinlemesine araştırdı. Buradaki nüfus, dünyanın en iyi gözlemlenen sahil gruplarından.
Onyıllar boyunca toplanan verileri inceleyen ekip can sıkıcı bir gidişatı gözler önüne serdi: 1990’ların ortasında resifte saptanan en iri hayvan 13 metre uzunluğundaydı; 2000’lerdeyse yalnızca 10 metre, bundan beş yıl önceyse ancak 8 metre boyundaydı.
Ningaloo’daki balinaların ortalama boyu da küçüldü. Royal Society Open Sciencedergisinin bu haftaki sayısında biliminsanları, geçtiğimiz dönem yapılan araştırmaların, hayvanların ortalama boyunun 6 metre olduğunu ortaya çıkardığını söylüyor. Bu da köpekbalıklarının çoğunun çoluk çocuk olduğunu gösteriyor.
Farklı bölgelerdeki balina köpekbalığı ölçümleri de benzer verileri ortaya koyuyor.
Araştırma, Galápagos ve Meksika yakınlarında kaydedilen birkaç iri dişi hariç olmak üzere, en iri balina köpekbalıklarının çoğunun 2008’den önce görüldüğünü ve kıyılardaki grupların bireylerinin çoğunun genelde ergin olmayan köpekbalıklarından oluştuğunu ortaya koymuş.
Deveyi Pire Yapmak
Peki balina köpekbalıkları neden küçülüyor?
Yavaş büyüyen ve 80 yıl yaşayan hayvanların halen fazla avlanmanın kötü etkilerini yaşıyor olması olası. Bazı ülkeler balina köpekbalıklarının avlanmasını yasaklıyor.
Belki de yasadışı veya istemeden öldürmeler köpekbalıklarının varlığını hâlâ tehlikeye atıyor. Kâr amacı gütmeyen bir örgüt, 2014’te güneydoğu Çin’deki bir fabrikanın yılda 600 balina köpekbalığı işlediğini kanıtlamıştı.
Durumun farklı açıklamaları da var. “Belki de kıyılarda toplanmayı tercih edenler genç balina köpekbalıkları; ve belki de ergin, iri balina köpekbalıkları okyanusların derinlerinde dolanıyor,” diyor ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi’nden araştırmacı balık biyoloğu Eric Hoffmayer.
Kaliforniya’daki Marina Megafauna Foundation’dan Simon Pierce da Ningaloo dışındaki balina köpekbalığı gruplarından elde edilen ölçümlerin tamamen güvenilir olmadığını ekliyor.
Bu da dünya genelindeki balina köpekbalıklarının akıbeti hakkında fikir yürütmeyi güçleştiriyor. Sequeira da aynı fikirde: Balinalar ortada görünmezken, Uluslararası Doğa Koruma Birliği tarafından tehdit altında olarak nitelendirilen bu türün sayısının azalıp azalmadığını söylemek zor.
Ancak Pierce, Tayvan ve Çin’deki balıkçılardan elde edilen verilerin de balina köpekbalıklarının küçüldüğüne işaret ettiğini söylüyor. Ayrıca dünyanın farklı okyanuslarındaki balina köpekbalığı gözlemleri de daha ender gerçekleşir olmuş.
“Balina köpekbalıkları kesinlikle belaya batmış durumda,” diyor gönderdiği e-mailde. “Bu geçerli bir sonuç.”