Ay denizanası dört gün içinde simetrisini eski haline döndürebiliyor. Bu denizanası Vancouver Akvaryumu’nda fotoğraflandı.
Ay denizanası kollarından birini kaybettiğinde kendisini tamir ediyor. Ama muhtemelen tahmin ettiğiniz şekilde değil.
Biyolog Michael Abrams, 2013 baharında yavru bir denizanasının iki kolunu kesince daha önce hiç görmediği bir duruma şahit olmuştu.
Abrams’ın doktora danışmanı Pasadena’daki Caltech biyologlarından Lea Goentoro, “‘İnanmayacaksınız, buraya gelip olanları görmeniz lazım’ diye bağırmaya başlamıştı,” diye anımsıyor.
Ekip, Abram’ın ay denizanasının (Aurelia aurita) kollarının yeniden büyüyeceğini bekliyordu. Çünkü birçok omurgasız deniz canlısı –polip evresindeki ay denizanası da dahil– kendilerini bu şekilde onarıyor.
Oysa bu ay denizanası, geri kalan altı kolunu bedeni etrafında eşit olarak dağılacak şekilde yeniden düzenlemişti. Kollarının yerini hafifçe kaydırarak bedeni etrafında tekrar eşit aralıklarla dizilmesini sağlamıştı.
Ay denizanasının simetri takıntısı boşuna değil; simetri bu canlının rahat hareket edebilmesi açısından çok önemli.
Bilim insanları tesadüfen bilim açısından yepyeni bir fenomen keşfetmişler ve buna “simetrikleşme” adını vermişlerdi. Denizanası bazen amacına ulaşamayan düşmanları tarafından olmak üzere sık sık yaralandığından, simetrikleşme kendilerini iyileştirme açısından önemli bir yöntem.
“Muhteşem bir araştırma ve harika bir dedektiflik örneği,” diyor araştırmada yer almayan Maine Üniversitesi biyologlarından Sara Lindsay.
Denizanasını doğal ortamında izleyin:
Denizanasının Dansı. Hipnotize edici bu egzotik canlılar insanın üzerindeki stresi almayı başarıyor.
Kas Hareketi
Goentoro ve meslektaşları bu keşfi kolayca gözden kaçırabilirlerdi: Çünkü aslında ölümsüz denizanası olarak da bilinen Turritopsis dohrnii‘de kolların onarılması işlemini araştırmak üzere yola çıkmışlardı. Örneklerin gelmesini bekledikleri sırada çok daha yaygın bulunan ay denizanası üzerinde deney yapmaya karar vermişlerdi.
Denizanasının kendi kendini onarmasını gözlemledikten sonra, “Deneyi birkaç kere tekrarladım çünkü bir yerde bir hata yapmış olabileceğimi düşünüyordum,” diyor Abrams.
Denizanasının simetrisini kazanmak için kollarını yeniden düzenlediğinden –işlem 12 saat ile 4 gün arasında sürüyordu– emin olan Abrams’ın, ekibiyle birlikte hayvanın böyle bir beceriyi nasıl gerçekleştirdiğini keşfetmesi gerekmiş.
Birkaç başarısızlığın ardından, araştırmacılar dikkatlerini denizanasının kas sistemine çevirmiş. Kas gevşetici verilen ay deniz anaları simetrikleşme sürecini gerçekleştirememiş. Ancak yavru denizanasının kas titreşimlerini artırınca işlem normalden daha kısa sürede yaşanmış.
Bu da kolların mümkün olduğunca ayrılması için kasların birbirlerini ittiklerini ortaya koyuyor.
“Pofuduk topunun bir tarafını sıktığınızda diğer tarafının şişmesi gibi,” diyor araştırması 15 Haziran’da Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlanan Goentoro.
Okyanuslarda ve denizlerde yaygın olarak bulunan ay denizanası Türkiye etrafındaki sularında da sıkça görülüyor. Buradakiler Toledo Hayvanat Bahçesi’nde fotoğraflandı.
Eskisi Gibi
Simetriyi geri kazanmak bu hayvan için çok önemli. Asimetrik duruma düşen denizanası suda ilerlemekte ve karnını doyurmakta zorlanıyor. Denizanası, düşmanları yüzünden kollarını kaybedebiliyor.
Arabaya benziyor aslında. Tekerleklerinden birini çıkarırsanız araba kullanılmaz duruma gelir. Ancak tek kalan tekerleği aracın ortasına çektiğinizde yine işe yarar hale gelir diye açıklıyor araştırmacılar.
“İşlem kayıp parçaları geri getirmiyor, fonksiyonlarını geri getiriyor. Çok ilginç,” diyor Lindsay.
Goentoro yeni keşfedilen fenomenin onarıcı tıp alanında çalışan bilim insanlarına yepyeni bir bakış açısı sağlayabileceğini söylüyor. “Kaybedileni yerine koymak değil fonksiyonu geri getirmek amacıyla biyogereçler için yeni teknolojilere esin vereceğini umuyoruz.”
Kaynak: http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/denizanasi-kendini-nasil-onariyor/2492