Bazı Hayvanların Çok Yavaş Olmasının Nedeni

Tehlikeden hızla uzaklaşmak söz konusu olmayınca savunma hayati önem kazanıyor. 

Hayvanların hepsi hıza ihtiyaç duymuyor; zehir, kalın deri, kabuklar ve kötü bir tada sahip olmaları hayatta kalma konusunda epey yardımcı oluyor. Gezegenimizin en uyuşuk hayvanlarından bazılarına göz atarak, yavaş ve istikrarlı bir şekilde evrim yarışını kazanmalarının nedenlerine yakından bakalım.

Hız Kontrolü

Dünyanın en yavaş memelisi olan tembel hayvanın azami hızı saatte ancak 1,6 kilometre. Trafikte korna çaldırtacak bir hızla dolaşmasının nedeni biyolojik yapısı.

Kosta Rika Tembel Hayvan Barınağı hayvan bilimcilerinden Becky Cliffe, gönderdiği mailde, “enerji bütçesinin kıyısında yaşıyor,” diye açıklıyor. Çok yavaş bir metabolizması olduğu için “her hareketini planlamak zorunda.” Kendi beden ısısını bile ayarlayamıyor olması sindirimini etkiliyor. Yiyeceklerin tembel hayvanın sindirim sisteminden geçmesi ortalama 16 günü buluyor. Cliffe, 2 Nisan’da Peerj’de yayımlanan bir araştırmada, sıcak hava şartlarının bu süreci biraz hızlandırdığını açıklıyor. Bu nedenle hava sıcak olunca tembel hayvan daha fazla yemek yiyor.

Yavaşlık tembel hayvanı gizlenme ustası haline getiriyor. Öyle yavaş ki postunda yosun büyüyor ve bu da ağaç tepelerine çok iyi karışmasını sağlıyor. Ancak Cliffe “büyük kediler ve Harpya kartalları şimdi nadir bulunduğundan” yüz yüze kaldıkları yırtıcı sayısının çok azaldığını açıklıyor. Ama buna rağmen “yırtıcıların dikkatini çekmemek için çok yavaş hareket ediyorlar. Bu nedenle kamuflaj onlar için son derece önemli,” diye konuşuyor.

Uyuşuk Kaplumbağalar, Ağırkanlı Salyangozlar

Yavaş bir yaşam biçimi tehlikeli olabilir. Düşmanlarından daha hızlı koşma yeteneği olmayan yavaş hayvanlar, avlanmayı ve yenilmeyi zorlaştıracak ya da zevksiz kılacak şekilde adaptasyon geçirmişler.

Muhteşem yavaşlıklarıyla bilinen deniz ve kara kaplumbağalarında olduğu gibi bedene yapışık bir zırh en iyi savunma. ABD Jeolojik Araştırması’nın Güneybatı Biyolojik Bilim Merkezi sürüngen uzmanlarından Jeffrey Lovich, “Bu tür bir yapı olunca hız azalıyor,” diyor. Örneğin çöl kaplumbağasının ortalama hızı saatte 0,3 kilometre. Ancak bu otobur hayvanın kusursuz bir koruması olması bu yavaş hayatı 200 milyon yıldır sürdürmelerini sağlamış.

Sümüklüböceklerin ve salyangozların içinde yer aldığı yumuşakçalar, 550 milyon yıldır tek bir hız cezası almadan yaşıyor. Kaplumbağalar gibi salyangozlar da kabuklarına güveniyor; gece hayvanı olmak ve kokusu ve tadı kötü bir mukus da ek güvenlik sağlıyor.

Missouri Eyalet Üniversitesi biyologlarından Chris Barnhart, “Normalde hayvanlar kovalanan ve kovalayan olduklarında hızlanacak şekilde evrim geçiriyor,” diye açıklıyor yolladığı mailde. Ancak “hız” görece bir terim. Pembe kurt salyangozu, diğer sümüklüböceklerin ve salyangozların mukus izinden gidiyor ve saatte 0,0016 kilometre hızla ilerliyor. Barnhart, bu yırtıcı salyangozun kokusunun diğer salyangozların “koşmaya” çalışmasına ve hızlarını az da olsa artırmasına yol açtığını söylüyor. Buradaki zavallıcık başaramamış:

Carnegie Doğa Tarihi Müzesi’ne göre, kabuğu olmayan sümüklüböcek, zırhtan yoksun oluşunu “daha bol ve daha yapışkanlı mukus” savunmasıyla telafi ediyor. Bu yapışkan sıvı işe yarıyor olabilir, çünkü evcil kedi ve köpekler sümüklüböceklere pek yaklaşmıyor.

Yavaş Deniz Hayvanları

Florida Doğa Tarihi Müzesi’nden George Burgess, sığ sahil kesimlerinde ve nehirlerde yaşayan otçul deniz memelisi manatinin saatte 8 kilometrelik bir hızla yüzdüğünü söylüyor. Ancak diğer adıyla deniz ineğinin derisi öyle kalın ve bedeni öyle büyük ki, birincil yırtıcıları boğa köpekbalığı kuyruğundan bir ısırık alsa bile hayvan çok büyük olduğu için hepsini yiyemiyor.

Yavaş hareket eden kalın derili Florida denizineği, Kuzeybatı Florida’daki Weeki Wachee Nehri’nde yüzüyor. [Fotoğraf: Brian Skerry]