Birçok sağlık trendi söz konusuyken olduğu gibi, hepimiz “temiz” uyku çekmenin bazı kurallarını biliyoruz ancak kısa yolları bulmayı amaçlıyor gibi görünüyoruz.
ABD’de sıkça verilen kötü şöhretli ilaçların sonucu olarak, çok güçlü uyku ilaçlarına karşı genellikle şüpheci yaklaşıyoruz. Ülkemizde uygulanan ilaç yönetmeliği daha sıkı; bireyler genellikle melatonin tabletleri ya da passiflora gibi bitkisel sakinleştiriciler almayı tercih ediyor. Türkiye’de az bilinse de yurtdışında oldukça popüler olan ancak etkisiyle ilgili bilimsel kanıtların sınırlı olduğu takviyelerden biri ise 5-HTP. Vücudun serotonin üretimini artırmasıyla tanınan, doğal yolla oluşan bir aminoasit. Bugünlerde ülkemizde de uykuya yardımcı bir takviye olarak eczanelerde ve takviye gıda mağazalarında satılıyor. Söylenenlere göre, 5-HTP’nin yüksek dozlarının, bazı antidepresanlar gibi seçici serotonin gerialım inhibitörleriyle ilişkilendirilen etkilere yol açtığı görülüyor.
Kullanıcılar canlı rüyalar gördüklerini ve “bilinç bulanıklığı” yaşadıklarını anlatıyorlar. Bu yazı hazırlanırken, uykuyla ilgili 5-HTP almak da dâhil olmak üzere ne gerekirse yaptıklarından bahsetmeye istekli kişilerin görüşleri alındı.
31 yaşındaki öğretmen Luke, 5-HTP’nin başlangıçta sunduğu yararları savunuyordu: “Uykuya dalmama hiçbir zaman yardımı olmadı ancak uyku halinde kalmamı ve kullanmadığım zamanlara göre çok daha fazla uyumamı sağladı. Ayrıca bilinçli olduğum, sıklıkla hoş olmayan rüyalar görmeme sebep oldu. Tamamen huzurlu hissederek uyanırdım ancak pek de dinlenmiş hissetmezdim.”
Durumun netlik kazanması açısından, Luke’un tavsiye edilen üç aylık zaman diliminden daha uzun bir süre boyunca her gece bir avuç dolusu 5-HTP aldığını da söylemeliyiz. “Sekiz veya dokuz saat uyumuş olmama rağmen, ne kadar
uzun süre alırsam gün içinde o kadar bilinç bulanıklığı yaşıyordum. Kullanmayı bırakmamın tek sebebinin, yeni bir kutu ilaç siparişi vermeyi unutup durmam olduğundan eminim.”
Ne reçeteli ilaçlar ne de bitkisel takviyeler işe yaradığında uykusuzluk yüzünden zombiye dönen bizler için çözüm nedir? “Doğal bir uyku süreci sağlayan iyi bir ilaç olsaydı benim onayımı kazanırdı,” diyor Walker. “Henüz böyle bir şey yok. Ancak 2016 yılında, American College of Physicians (ACP) önemli bir tavsiyede bulundu. İnsomnia tedavisinde ilk olarak uyku haplarının değil bilişsel davranışçı terapinin (BDT) kullanılmasını önerdi.” Walker, ACP’nin, uyku haplarının aksine terapistle çalışmanın sonlandırılmasından sonra da terapinin faydalarının devam ettiğini gördüğünü ekliyor. “Uyku haplarını bırakmak sadece kötü uyku düzenine döneceğiniz anlamına gelmiyor, aynı zamanda ‘rebound insomnia’ yaşarsınız. Bu çok daha kötüdür.”