Elektrikli yılanbalığı, elektrikli yüklü saldırısını yalnızca avını sersemletmek için değil, aynı zamanda hareket yeteneğini kaybeden avının yerini eliyle koymuş gibi bulmak için de kullanıyor.
Yeni bir araştırmaya göre elektrikli yılanbalığının yüksek voltajlı şoku, avını sersemletmekten daha fazlasını yapıyor.
Elektrikli yılanbalığının yüksek voltajlı saldırısının doğadaki en güçlü saldırılardan biri olduğu uzun süredir biliniyordu. Şimdiyse bir bilim insanı bu nokturnal (gece aktif) hayvanların şok dalgalarını avlarının izini sürmek için de kullandığını keşfetti.
Bilim insanları yüzyıllardır bıçakbalıklarının bir türü olan elektrikli yılanbalığının sırlarını çözmeye çalışsa da bu balıklar üzerinde araştırma yapmak oldukça zor. Elektrikli yılanbalıkları Güney Amerika’da, Amazon havzasının erişmesi zor, gözden uzak sularında yaşıyor. Takdir edersiniz ki bir atı yere serecek kadar -600 volt- elektrik yükü üretebilen ve 2,4 metre uzunluğa erişebilen bir hayvanı yakalamak da hiç kolay değil.
Üstelik Vanderbilt Üniversitesi’nde bir nörobiyolog olan ve geçtiğimiz haftalarda Nature Communications’da yayımlanan araştırmanın yazarı olan Ken Catania yılanbalığının saldırısının gerçekten çok hızlı olduğunu söylüyor. Hayvan elektrik saldırısını gerçekleştirdikten milisaniyeler sonra başını avına doğrultmuş, felç geçiren hayvanı yakalamak için ilerliyor oluyor.
Elektrikli yılanbalıklarına gizli silahlarını laboratuvar ortamında kullandırmayı başaran ve bunu kamerayla kaydeden Catania, bu hayvanların önceden bilinmeyen bir özelliği ortaya çıkardı. “Elektrikli yılanbalığı elektrik saldırısını hem bir silah olarak, hem de bir duyu sistemi olarak kullanıyor,” diyor. “Bilimkurgu filmlerinden fırlamış bir özellik.”
Karanlığa Düşen Aydınlık
Elektrikli yılanbalıkları elektrosit adı verilen, elektrik enerjisini bir pil gibi saklayabilen ve istediği zaman deşarj edebilen binlerce hücreye sahip. Elektrikli yılanbalığı avlanırken bu yüksek voltajlı elekrik yükünü avının kaslarını devre dışı bırakacak şekilde kullanıyor ve sonra hayvanı yutuyor. Yılanbalığı bu elektriği aynı zamanda kayman gibi yırtıcılardan korunmak için de kullanıyor.
Elektrikli yılanbalığının saldırısı bir atı yere serebilecek kadar kuvvetli bir şoka yol açabiliyor. [Fotoğraf: Mark Newman]
Önceki bir çalışmasında Catania, elektrikli yılanbalıklarının yüksek voltajlı saldırılarını, avının kaslarını istemsizce hareket ettirerek onu saklandığı yerden çıkmaya ikna etmek için kullandığını göstermişti. Yılanbalığı, vücudunun kontrolünü kaybedip titremeye başlayan avının kıpırtılarını seziyor ve avını mideye indiriyor.
Ancak elektrikli yılanbalığının, kas kontrolünü kaybetmiş avlarının yerini nasıl saptadığı şimdiye kadar gizemini koruyordu. Hızlı yüzen bir balık, uçarken vurulan bir sülün misali, elektrikli yılanbalığının saldırısıyla kas kontrolünü kaybetse de, sahip olduğu ivme onun su içinde yalpalayarak da olsa ilerlemeye devam etmesini sağlayabiliyor.
Catania neler olup bittiğini anlamak için laboratuvarına elektrikli yılanbalıkları getirmiş ve plastik keselerle elektrikli yılanbalığının elektroreseptörlerinden yalıtılmış, anestezi etkisindeki balıklarla aynı ortama koymuş. Catania balığı hareket ettirince elektrikli yılanbalığı yüksek voltajlı saldırısını gerçekleştirmiş. Ancak sonrasında ne yapacağını bilemiyor gibi davranmış; balığın bulunduğu noktaya doğru hamle yapmış ama avını yutmaya çalışmamış.
Catania daha sonra su tankına iletken karbon bir çubuk yerleştirmiş. Balığı hareket ettirmiş ve yılanbalığı elektrik şokuyla saldırmış. Elektrikli yılanbalığı balığın olduğu yere doğru hareketlenmiş, daha sonrasındaysa iletken karbon çubuğun bulunduğu yere doğru harekete geçmiş. Yılanbalığına göre av aynı anda iki yerde gibiymiş.
Çubuk dönen bir tekerleğe yerleştirilip balık çıkarıldığındaysa yılanbalığı bu “duyusal ikilemi” daha da çok yaşamış. Elektrik saldırısından sonra yılanbalığı balık olduğunu düşündüğü, fakat aslında hareket eden çubuğu mideye indirmeye çalışmış.
“Yılanbalığı avını safdışı bırakmak için yüksek voltajını açıyor,” diyor Catania. “Ancak aynı zamanda bu yüksek voltajı avının yerini belirlemekte kullanıyor.”
Yarasalar, Balinalar ve… Elektrikli Yılanbalığı
Yılanbalığının saldırısı şahsına münhasır olabilir, fakat süper gücünün türevlerine diğer canlılarda da rastlamak mümkün. Köpekbalıkları, vatozlar ve birkaç tür daha çevrelerindeki elektrik alanlarını hissedebiliyor örneğin. Yarasalar ve dişli balina türleri de sonar kullanıyor; yani yansıyan sesleri dinleyerek avlanıyorlar.
Bir yarasanın ekolokasyonu ile elektrikli yılanbalığının elektrolokasyonu bazı yönleriyle birbirine benziyor. Wake Forest Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı ve bir sonar uzmanı olan Aaron Corcoran iki hayvanın da avlarını yakalamadan önce yüksek şiddetli bir enerji dalgası yaydığını belirtiyor. “Tabii ki yarasalar avlarını sersemletmiyor,” diyor Corcoran. “Elektrikli yılanbalıklarının aynı anda hem avlarının yerini belirleyip hem de onları sersemletebilmeleri muazzam bir özellik.”
Bulgular, elektrikli yılanbalığının elektrikli silahlarına nasıl kavuştuğunu açıklamakta kullanılabilir. Bu büyük bilinmezi Charles Darwin de Türlerin Kökeni adlı eserinde açıklamaya çalışmıştı. Catania şimdi yılanbalığının yüksek voltajlı elektriğini önce çevresini algılama yöntemi olarak geliştirmiş olduğu, silah kısmının ise daha sonra geliştiği fikrinin daha mantıklı gelmeye başladığını söylüyor.
Bu hayvanlarla çalışmaya başlamadan önce Catania, yılanbalıklarının hayli ilkel yaratıklar olduğunu düşünüyormuş. “Şimdi detaylara inince,” diyor, “yılanbalığının en karmaşık avcılardan biri olduğunu anladım.”
Kaynak: http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/elektrikli-yilanbaliginin-super-gucu-/2641