Şimdilerde ‘Gey Jargonu’ olarak bilinen Lubunca, kaybolan kültürler arasında gösteriliyor. Varlığı yok olmaya yüz tutmuş ve derin bir tarihe sahip olan bu jargon hakkında neler biliyoruz?
Derler ya; ‘Her kadının mutlaka Gey arkadaşları olmalı’ diye… Bunun gerçekliğini, böyle bir arkadaşa sahip olmadan bilmek zor. Keskin espri anlayışları, müthiş gözlem yetenekleri ve tek kelime ile aklınızdaki tüm sis bulutlarını aralayacak kadar hazır cevap hâlleri, bu konuda bir ön bilgilendirme olabilir. Kız arkadaşlarınızla aranızdaki ilişkinin ötesinde farklı bir iletişime sahip olabiliyor; onlarla bir jargon oluşturabiliyorsunuz. Peki, aslında varlığı gerçek olan ve LGBT bireyleri arasında konuşulan gerçek bir jargondan yani Lubunca’dan haberdar mısınız?
Geçtiğimiz ay bir arkadaşımın doğum günü yemeğinin ardından geceye devam etmek için mekân arayışına girmiştik. Malum, artık İstanbul’da eğlenebileceğiniz mekân sayısı bir elin parmağını geçmiyor ve aralarındaki mesafe de oldukça fazla. İstanbul’da artık gece hayatı deyince, daha gecenin başında aklınızda bir taksimetre açılıveriyor. Sonuç olarak; o gece eğlenmek için İstanbul’un en meşhur gey kulüplerinden birine gitme kararı aldık. Pek çok gey arkadaşım var, fakat burası daha önce hiç bulunmadığım bir ortamdı.
SELEN MEÇOĞLU
Yanımdaki erkek arkadaşlarım heteroseksüel olsalar da birkaç kez gitmişlerdi. Ortamın onlar için nasıl bir zemin hazırlayacağı konusuna da oldukça hâkimlerdi. (Bunu şu an bir swing partiye katılıyormuşum edasıyla anlatmamı normal karşılamakta zorluk çekebilirsiniz. İçinizden ‘alt tarafı bir gey kulübe gitmişsin’ diyebilirsiniz.) Kapıda rastladığımız ‘tanıdıklarla’ birlikte geceye başladık. İçeri girdiğim anda, ‘küresel ısınma’ probleminin yer altında olduğunu düşündürecek ‘sıcak’ bir ortamın yüzüme çarpmasına rağmen, buna aldırmadan dans ettim.
Bir ara hava almak için tek başıma dışarı çıktım. Yanımda duran bir grup erkek gecenin analizini yapıyordu. Onları gözlerimle süzdüğüm yetmezmiş gibi, bir de ister istemez konuşmalarına kulak kabarttım. Kullandıkları bazı kelimeler hepimiz için tanıdıktı aslında. Bunlardan biri de ‘koli’ kelimesiydi. Kolinin erkek arkadaş ya da cinsel partner anlamına geldiğini bilmek için Lubunca’nın varlığını bilmeye pek de gerek yok. O an aklıma, Halaskargazi’deki ofisimizde akşam çalışırken pencereden izlediğim transseksüeller geldi. Birbirlerine bağırırlarken her zaman anlamakta zorluk çektiğim kelimeler kullanıyorlardı. Aralarında bir jargon olduğunu biliyordum, ama hiçbir zaman merak edip öğrenme ihtiyacı hissetmemiştim.
Tekrar kulübe girdim ve sabaha kadar dans ettim. Ertesi günümü aslında kaybolan bir kültür ve derin bir tarihe sahip olan Lubunca’yı öğrenmeye ayırdım. Lubunca, etimolojik olarak Romanca’dan türese de, sahip olduğu kelimelerle neredeyse her dile ev sahipliği yapıyor. İçinde Ermenice’den Fransızca’ya kadar birçok dilin izleri var. Tarihi 17. yüzyıla dayanan ve Osmanlı zamanında oldukça etkin olan olağanüstü bir jargondan bahsediyoruz. Çoğu araştırmacı bu dili bir kültür mirası olarak nitelendiriyor. Varoluşu, Osmanlı dönemindeki eşcinsellerin gizli kalmak için kullandığı ve toplumdan kendilerini korurken, ayrışabilmeleri gibi nedenlere bağlanıyor. Bu konuda yazılı bir kaynak bulmak çok zor. Yüksek lisans tezini Lubunca üzerine yapan Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edibiyatı Öğretim Görevlisi Nicholas Kontovas, bu dilin 17. ve 18. yüzyılda köçek ve tellaklar arasında çok kullanıldığını belirtiyor. Daha sonra bu topluluk arasında yer alan gey ve transseksüeller tarafından daha da genişletildiği de ekliyor. Lubunca’ya sadece ‘erkek eşcinsellerin kullandığı jargon’ demek yanlış olur. Şu an LGBT jargonu sayılıyor fakat en çok travestiler ve transseksüeller tarafından kullanıyor. Travestiler polisten kaçmak (“Kaçın, paparonlar/polisler geliyor!”) ve korunmak için kendi aralarında bu dili konuşuyor. Fakat polislerin de artık bu dili çözdüklerini düşünüp endişe duyuyorlar. Yine Kontovas’ın belirttiği üzere, Lubunca’ya jargon denmesinin sebebi ise bir gruba ait olması. Yani düşünüldüğü gibi bu bir diyalekt (bir dilin coğrafyaya göre farklı konuşulması) değil. Bu jargon Yunanistan’da Kaliarda ve İngiltere’de Polari gibi kelimelerle adlandırılıyor.
Kaynak: http://www.marieclaire.com.tr/gey-jargonu-hakkinda-bilmeniz-gerekenler/