17. yüzyıldaki lale çılgınlığından modern zamanların dotcom balonuna, yatırımcıların her defasında sonu hüsranla biten çılgınlıklara kapıldıkları zamanlar sayamadığımız kadar çoktur. Ama şu da bir gerçek ki, Bitcoin gibisini şimdiye kadar HİÇ görmedik. Kripto furyası nasıl tetiklendi ve daha da önemlisi, daha ne kadar sürebilir?
Jerry Brito’nun kızı dünyaya gelmek için biraz daha bekleseydi, tamamen farklı birisi olabilirdi. Eşi doğumhanedeyken hastaneyi 23 saat boyunca arşınlayan Brito, o sırada bebeğe alternatif bir isim düşünüyordu: “Ten Thousand” (On Bin).
Sivil toplum kuruluşu Coin Center’ın kurucu yöneticisi olan Brito yıllarca Bitcoin’i savunarak, kripto paranın ve bunun arka planındaki teknolojinin ekonomimizi çarpıcı bir şekilde değiştirerek, içinde doğduğumuz dünyayı sil baştan şekillendireceğini ileri sürmüştü. Şimdi ise Brito, uzun zamandır düşlediği iki şeyin gerçekleştiğine tanık oluyordu. Karısı Şükran Günü’nden birkaç gün sonra doğuma giderken, aynı zamanda Bitcoin’in da değeri uçuşa geçmeye başlamıştı. Yılın başında 950 dolar değerinde olan Bitcoin’in fiyatı, Brito doğumhanede beklerken 9 bin 500 dolara fırlamıştı. Bu durum, kızının niçin dünyaya gelmeye nazlandığını da açıklıyordu: “Bu bebek Bitcoin’in 10 bin dolar olmadığı bir dünyada doğmak istemiyor.”
Heyhat! Ne yazık ki, Brito’nun kızı 27 Kasım’da dünyaya geldiğinde fiyat 9 bin 600 dolardı; bunun üzerine, anne baba da yeni doğan kızları için farklı bir isim tercih etti. Ancak Bitcoin bir sonraki gece 10 bin dolarla rekor kırdı. Sonuç itibariyle, Bitcoin 2017 yılının başından beri kabaca 20 katı değer kazanarak, her tür konvansiyonel yatırımı fersah fersah geride bırakmıştı.
Bitcoin’e tartışmasız inananlara göre, bu artış derinlerdeki inancı da ödüllendiriyordu. Brito, “ben her zaman bu teknolojinin internetin kendisi kadar devrimci olduğuna inandım” diyor. Ancak Bitcoin’deki değer artışı aynı zamanda devrimin bir sonraki aşamasını da temsil ediyordu. Hayatlarının fırsatını kaçırabilecekleri endişesine kapılan daha az öngörülü yatırımcılar paranın üstüne atlayarak çılgınlığı tetiklemişlerdi. ABD’de Bitcoin için tek lisanslı broker olan Genesis Trading’in yöneticisi Martin Garcia, “Bitcoin başarılı olursa, benim sahip olduğum fırsatı oğlum ve dolayısıyla onun oğlu da kaçırmış olacak” diyor. “Bir kez başarılı oldu mu, sıkıcı bir yatırıma dönüşür- tüm dünyada parayı dolaştırmanın bir yolu olur.” Ve “sıkıcı” da size yılda yüzde 1,800’lük bir getiri sağlamaz.
ANA AKIM OLMAK
BITCOIN DAHA ÖNCE de histeri yaratmıştı. 2013 yılında, fiyatı 85 kat artmıştı; ancak bir yıl sonra, Japonya’daki Bitcoin borsasının hack’lenmesi, bu kripto paraya yönelenlerde bir güven kaybına yol açtı. 2017 yılına kadar da Bitcoin popülerliğinde ciddi bir sıçramaya tanık olmadı. Kasım ayına gelindiğinde, ABD Bitcoin borsalarının en büyüklerinden biri olan Coinbase 12 milyon müşteriyle anlaşma imzalayarak, 46 yıllık broker Charles Schwab’ın sahip olduğu hesap sayısını aşmıştı. Birkaç hafta içinde, Coinbase’in uygulaması iPhone’un en çok indirilen uygulaması oldu. Bu dergi baskıya girdiği sırada (Aralık sonlarında) reel para cinsinden yaklaşık 300 milyar dolar değerindeydi. Digital Currency Group’un geliştirme müdürü Meltem Demirörs, “yüzyılın en büyük servet yaratma fırsatını yakalamış bulunuyoruz ve insanlar buna katılmak istiyor” diyor. DCG toplam Bitcoin arzının yüzde 1’ini içeren bir kripto para portföyünü yönetiyor. Aynı zamanda, herhangi bir aracı kuruma gerek duymadan, bilgisayar ağları aracılığıyla karşılıklı işlemler yapılmasına olanak tanıyan muhasebe araçları şeklinde tanımlayabileceğimiz blockchain üzerine çalışan startup’lara yatırım yapıyor.
Bu teknolojinin cazibesi jeopolitik kaygılardan besleniyor. Bitcoin piyasaya çıktığı 2009 yılından beri, mali krizin finans kuruluşlarına olan güveni sarsmasından yararlandı. Batı’da popülist duygular yaygınlık kazanırken, hükümetlerin ve bankaların erişimi dışındaki desantralize para birimine yönelik ilgi de artmaya başladı. İngiltere’nin 2016 yılındaki Brexit oylamasının ardından Bitcoin’in fiyatı fırladı; aynı şekilde, Donald Trump Beyaz Saray’ın galibi olduğunda da… Buna ayrıca Bitcoin cinsinden fidye talep eden yazılım saldırılarını ve hiper enflasyondan korunmak için kripto paraya sarılan Venezüella gibi ülkeleri ekleyince, Bitcoin’in kamuoyunun bilincine eşi benzeri görülmemiş bir şekilde yerleştiğine tanık oluyorsunuz. Girişim sermayesi kuruluşu Placeholder’ın ortak kurucusu ve yatırımcılar için yeni bir rehber niteliğindeki Cryptoassets’in yazarlarından Chris Burniske, “felakete karşı bir koruma kalkanı olarak görülen altına olan ilgi gibi, insanların Bitcoin’e yöneldiklerini görüyorsunuz” diyor. Halen Bitcoin’e ve diğer kripto paralara net varlığının yüzde 30’unu yatıran milyarder eski hedge fon yöneticisi Mike Novogratz bu akımı destekleyen “büyük çaplı bir cephane” olduğundan söz ediyor. Ve finans dünyasındaki herhangi bir kurumdan gelen başarısızlık haberi de bu tezi güçlendiriyor; Wells Fargo’nun sahte hesap skandalı gibi felaketlerden sonra da, “ben bu bela bankalara güvenmek zorunda mıyım?” diye soruyor.
Ancak ister güvenin ister güvenmeyin, bankalar ve varlık yöneticileri de eninde sonunda Bitcoin’e koşacak. Gemini’nin CEO’su ve ortak kurucusu Tyler Winklevoss, “Wall Street yoklamaya başladı bile” diyor. Gemini’nin kripto para borsası aralık ayında daha geleneksel bir yapıya sahip CBOE’yle ortaklık oluşturarak, kurumsal devlere katılım yolunu açtı. Winklevoss’a göre, bu durum “ilk işaret fişeği”.
Bitcoin’e kuşkuyla yaklaşanlar ise bu tabloya baktıklarında, hayal kırıklığıyla sonuçlanacak, yeni bir paradigmanın yarattığı hayranlıkla hemen zengin olma çılgınlığının karışımı bir durum görüyorlar. Konuyla ilgili bir kitap kaleme alan, Nobel ödüllü ekonomist Robert Shiller, “sanki dotcom balonu ya da emlak balonu tekrar tekrar ortaya çıkıyor” diyerek uyarıda bulunuyor. (Bu çöküşleri tahmin eden Shiller Fortune’a yaptığı açıklamada, kripto parayı içerecek şekilde güncellenen Irrational Exuberance adlı kitabının dördüncü baskısını yapacağını söyledi.)
Ancak halihazırda iyimserler duruma hakim olduğundan, ekonomistler ve olası bir facia göz ardı edilmiş bulunuyor. Sokaktaki adamdan Wall Street’e kadar her yerde Bitcoin yatırımcılarının sayısı çığ gibi büyürken, şimdi soru Bitcoin’deki artışın gelip geçici bir furya olup olmadığıyla ilgili.
BITCOIN NİÇİN DEĞERLENDİ?
AĞUSTOS 2010’DA, Bitcoin’i çığır açacak beyaz bir kâğıt üstünde tasarladıktan yaklaşık iki yıl sonra, projenin takma adlı ve henüz belirlenememiş yaratıcısı (veya yaratıcıları) Satoshi Nakamoto, bir fikir jimnastiği yaptı. Kendisi online Bitcoin forumunda “altın gibi nadir bulunan bir maden olduğunu hayal edin” diye bir mesaj yazdı. Nakamoto yazısına şöyle devam etti: “Hayali madenin herhangi bir pratik ya da süs amaçlı kullanımı olmayacak ancak özel, sihirli bir özelliğe sahip olacak: İletişim kanalı üzerinden taşınabilecek.”
Nakamoto Bitcoin’e fiziki olarak benzeyen bir şeyden söz ediyordu ve amacı da, parayla ilgili temel bir paradoksu ele almaktı: Paranın değeri salt bir değiş tokuş aracı olmaktan kaynaklanıyorken nasıl olur da kendisi bir değiş tokuş aracı olarak değerlenebilir? Bu sorunun basit bir yanıtı vardı: Değerlenme büyük ölçüde sübjektif. Belki de, Nakamoto’nun sihirli maddesinin sınırlı arzı ve anlık taşınabilirliği piyasa değerini kanıtlamak için yeterliydi. Belki de spekülatörler, “değiş tokuş için potansiyel yararını öngörerek” bu maddenin kullanılabilirliği konusunda hemfikir olacaklardı. Filozof Nakamito, “bende de biraz bundan olmasını isterdim” diyerek takılıyor.
Ancak Bitcoin’in kullanımı büyük ölçüde teorik olmasına rağmen yatırımcıların da bu para için oldukça hevesli olduklarını es geçmeyelim. Bitcoin’in bazı taraftarları bunun merkez bankalarını baypas etmek ve Visa ve Mastercard’ın yerini almak suretiyle ilk evrensel para birimi olmasının hayalini kursa da, şimdiye kadar bilgisayardaki bit’leri en çok “dijital altın”a eşdeğer oldu. Girişim sermayesi kuruluşu Sequoia’nın ortağı Matt Huang, “Parayı park etmek için-ekonomistler buna “değer deposu” diyor-uygun olsa da, ödemeler açısından uygun değil” diyor. “Bu durumda da, Bitcoin’i kahve ya da pizza alırken kullanmak gibi popüler hikâyeler şu noktada yalnızca bir hayal.”
Coinbase’in eski başkanı Fred Ehrsam, bu “sihirli internet parası”nın pratikte ne kadar kullanışsız olduğundan söz ediyor. “Mantığı zorlayan durum şu ki, paraya değer veren unsur, diğer insanların ona değer vermesi” diyor. Bu belki tuhaf geliyor ama aslında evveliyatı var: Ekonomimizin üzerinde inşa edildiği yeşil kâğıt gibi-ve de ondan önceki gümüş ve altın-Bitcoin de değerli çünkü biz hep beraber buna karar veriyoruz. Huang’a göre, yeteri sayıda insan bu konuda hemfikir olmaya devam ederse, balon da varlığını sürdürebilir.
Bitcoin’in baş döndürücü artışını haklı çıkarmak için Winklevoss gibi boğa yatırımcılar Metcalfe Yasası’na işaret ediyorlar; söz konusu yasa bir şebekenin değerinin her bir yeni gelenle katlanarak arttığını ileri sürüyor. Tylor abisi Cameron’la beraber Harvard’da sınıf arkadaşları Facebook CEO’su Mark Zuckerberg’i iş planlarını çalmakla itham edip dava açtıktan sonra birdenbire ulusal kamuoyunun spot ışıkları altına girmişlerdi. Bitcoin’de ise bereketli ikinci bir hamle keşfettiler. Facebook davasında kazandıkları 65 milyon dolarlık tazminatın bir bölümünü birkaç yıl önce kripto paraya yatıran ikizlerin kısa süre önce milyarder oldukları söyleniyor. Tyler, “para her halükârda nihai sosyal ağ” diyor. “Hepimizi birbirimize bağlayan bir değer aracı.”
Bitcoin aynı zamanda aramada Google, sosyal ağda Facebook ve e-ticarette Amazon gibi erken gelen ama hızla hakimiyet kuran yenilikçilerin destek verdiği marka tanınırlığından da yararlanıyor. Yale ekonomisti Shiller, “Bitcoin ilk harekete geçen olduğu için tüm diğer kripto paralardan daha bulaşıcı” diyor. “Tıpkı ABD’de ilk kurulan olduğu için en değerli üniversite sayılan Harvard gibi.”
Bitcoin’in kendine özgü ödeme oranı da onu daha değerli kılan bir özellik. Mısır, petrol ya da altın gibi emteanın fiyatı, üreticiler talebi karşılamak için arzı artırıp, pazarda şişkinlik yaratınca, tepetaklak olup dibe vuruyor. Bitcoin arzı ise tersine, bir bilgisayar koduyla toplamda 21 milyon madeni paraya (bunun yaklaşık yüzde 80’i üretildi) ebediyen sabitlenmiş bulunuyor. Ve de nadir olma dışında hiçbir özellik fiyatlar üzerinde bu derece yukarı bir baskı oluşturamaz.
Bazı destekçilerin gözünde, bu avantajlar sanal olarak sınırlandırılmamış bir yükselişi daha da tetikliyor. Siber güvenlik öncüsü John McAfee kısa süre önce Bitcoin için 2020 yılında 1 milyon dolarlık hedef bir fiyat belirledi (daha önceki 500 bin dolar hedefi revize edildi). Başkaları ise piyasa değerinin 9,7 trilyon dolar civarında gezinen altınınkine-Bit başına yaklaşık 460 bin dolar-eşitleneceğini düşünüyorlar.
Bununla birlikte yine de, Bitcoin’in en büyük destekçileri bile kripto paranın değerinin tepetaklak olma olasılığını kabul ediyorlar; örneğin, Çin ya da ABD’deki yetkililerin Bitcoin’i yasalara aykırı bulmaları veya daha iyi ve daha fonksiyonel bir blockchain’in bunun yerini alması halinde böyle bir altüst oluşun yaşanması mümkün. Ancak böyle bir çöküş gerçekleşirse bile, bunun hemen parlayıp sönen ilk çılgınlık olduğunu söylemek de pek doğru olmaz. Mali krizin ardından şehirlerin piyasa değerinin üzerindeki mortgage’ları almaları için “istimlak hakları”nı kullanmalarını önererek şimşekleri üzerine çeken Cornell Üniversitesi’nden hukuk profesörü Robert Hockett Bitcoin’le ilgili “bunları high-tech Beanie Oyuncak Bebekleri ya da 21. Yüzyıl laleleri olarak görüyorum” diyor. Hockett Bitcoin çılgınlığında da mortgage felaketine benzer bir hava sezinliyor. Menkul kıymetler piyasalarını düzenleyen bir yetkilinin, insanların Bitcoin’e yatırım yapmak için mortgage kredileri aldıkları uyarısında bulunmasının ardından Hockett şöyle bir ironi yapmıştı: “Kozmik bir jokerin bacaklarımızı alabildiğine çekmesi gibi bir durum söz konusu.”
Hockett blockchain teknolojisinin oyun değiştirici olacağına inanıyor. Ancak pek çok kusuru olan Bitcoin’e yönelik hayranlığı anlamakta zorlanıyor. Bitcoin orijinal kripto para olarak, birinci kuşak teknolojiye özgü eksikliklerden muzdarip. Bitcoin’le yapılan işlemlerin gizlilik sorunu var ve de komisyonlar genellikle küçük miktar transferinde bile 20 dolara kadar çıkabiliyor. Hacker’lar gemi azıya almış vaziyette. Ve de ağın tamamı en fazla saniyede yedi işlem gerçekleştirebiliyor. Oysa Visa ve Mastercard’la aynı aralıkta binlerce işlemi halletmek mümkün. Hockett, “1980’lerde yeni video teknolojisi ortaya çıkarken yalnızca Betamax’a bel bağlamak gibi bir şey” diyor.
Finansal analitik kuruluşu Meraglim’de baş stratejist Jim Rickards da aynı şekilde Bitcoin için trajik bir son öngörüyor. Blockchain’lerin geleceğiyle ilgili son derece iyimser olmakla birlikte Bitcoin’i “evrim sürecinde yok olacak bir Neandertal” olarak değerlendiriyor.
SOYU TÜKENME TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA MI?
İNGİLİZ BİLİM ADAMLARI 18. yüzyıl sonlarında ilk kez omitorenkle (gagalı memeli) karşılaştıklarında, bunun bir şaka olduğunu düşündüler. Hayvan kendi bildikleri tür kategorisine uymuyordu. Köstebeğe benziyordu ama bir ördeğin gagasına, kunduz kuyruğuna ve su samurunun ayaklarına sahipti. Ayrıca zehirliydi ve yumurtluyordu. Kripto paralar ve ilgili teknolojiye odaklanan girişim sermayesi kuruluşu Blockchain Capital’de araştırma sorumlusu Spencer Bogart, bununla birlikte “dikkatli bir incelemenin ardından ‘bu gerçek!’ diye şaşkınlıkla haykırdılar” diyor.
Bogart bununla Bitcoin arasında bir benzetme yapıyor. “Omitorenk iyi bir sürüngen, ördek, kunduz ya da su samuru değil ama omitorenk olmakta çok başarılı. Bitcoin de aynı şekilde, para birimi, emtea ya da fintech şirketi olmakta iyi değil ama Bitcoin olarak başarılı. Kendi kategorisini ve varlık sınıfını yaratıyor.”
Kuşkucular Bitcoin’i bertaraf ederken, Bogart gibi iyimserler bu savları bir kenara itiyorlar. Altından farklı olarak Bitcoin statik değil. Yazılım kodu sürekli gelişim halinde. Değerini akla hayale gelmeyecek şekillerde ortaya koyabilecek bir potansiyelle özellikleri düzenlenebiliyor, iyileştirilebiliyor ve yenilenen yinelemelere tabi tutulabiliyor. Örneğin, pek çok Bitcoin fanı, daha kolay ödemeleri hızlandırmak üzere tasarlanmış bir iyileştirme olan “Lighting Network”e büyük umut bağlamış durumda. Eğer Bitcoin, evrim sürecinde daha fazla rekabet edebilir uygulamaları bünyesine katarsa-sınır ötesi ödemeleri ucuz ve hızlı kılmak ya da iş ilişkilerini kodlayan ve ödemeleri otomatik olarak dağıtan “akıllı” anlaşmaları m��mkün kılmak-bu para birimine yatırım yapanlar daha başka kullanıcı adayları ve muhtemelen de, cebi dolu şirketleri cezbedebilirler.
Pek çokları için uzun süreli bir oyun oynamak için bu yeterli bir neden. İlk baştaki yatırımcıların büyük bir bölümü de yalnızca bunu yapıyor gözüküyor. En az üç yıl boyunca Bitcoin’i ellerinde bulunduranlar -tutmak anlamındaki İngilizce “hold” kelimesinden türetilerek oluşturulmuş HODler’lar olarak adlandırılıyorlar-hâlâ bu kripto parayı tutmaya kararlılar. Blockchain analiz kuruluşu Chainalysis’in Fortune’a sunduğu araştırmaya göre, bu yatırımcıların elindeki Bitcoin’ler 2017 yılında kripto para piyasalarına aktarılan Bitcoin’lerin yalnızca yüzde 4’üne eşdeğer. Borsaya açılmak satma eğiliminin işareti olduğundan, Bitcoin sahiplerinin büyük bir bölümünün parayı rezervde tutmayı tercih ettiğini gösteriyor.
Kuşkusuz, Bitcoin’de bekle-gör yaklaşımını benimsemenin gelecekte değerinin ikiye katlanabileceği beklentisinden bunu kullanmak ya da harcamak için halihazırda çok az spekülatif olmayan yöntem bulunmasına kadar pek çok nedeni var. Varlık yönetim devi Fidelity, örneğin, çalışanların şirket kafeteryasında Bitcoin’le öğle yemeği almalarına izin veriyor ama bu program şimdiye kadar başarılı olmadı. Sonuç olarak, bugün bir sandviçe Bitcoin cinsinden 5 dolar ödemek gelecek Noel’de 100 dolar ödemek gibi bir şey olabilir. Kimse ne olacağını bilemez.
Ancak burada bir sorun var: Eğer bir kripto para harcanmayacak kadar volatil ise, kullanışlı bir para birimi olamaz. Öte yandan, eğer bir gün istikrara kavuşur ve geniş çaplı bir kullanıma geçerse, artan fiyatları durağanlaşabilir; broker Martin Garcia’nın korktuğu “sıkıcı yatırım” olacaktır. Her iki opsiyon da-Bitcoin’in para olarak kullanışlı olmaması ya da olması-spekülatif parayı Bitcoin’den emerek, sancılı bir çöküşü tetikleyebilir. Bu arada, eğer HODLer’lar para birimi yaygın bir fonksiyonelliğe kavuşuncaya kadar Bitcoin’in üzerinde oturuyorlarsa, daha ne kadar süre beklemeye tahammülleri olacak? Yatırımcı Novogratz “üç yıl 10 yıl olursa, piyasa çökecektir” diyor. Ve de bu senaryolardan herhangi biri gerçekleşirse, Bitcoin’in çöküşüne karşı önlem alabilecek piyasa düzenleyicisi hiç yok ya da etkili olamayacak kadar az.
Yine de, büyük oyuncular bu riskleri almaya değer görüyorlar. Balonlar genellikle “aptal para” akıllı parayı kovduktan sonra patlar ancak şimdiye kadar, Bitcoin fenomenini ayakta tutanlar, şahıslar ya da küçük çaplı yatırımcılar oldu. İnsanlar her ne kadar kripto para borsalarında 1 dolar gibi cüzi rakamlara Bitcoin’in kesirlerini satın alabiliyorlarsa da, kurumsal yatırımcılar finansal enstrümanlarla ilgili uyum yasaları nedeniyle bu tür ortamlara girmekten men edilmiş bulunuyorlar.
Ancak bu durum değişmeye başlıyor. Önemli hedge fonlar ve servet yöneticilerin kapılarını çaldığı Coinbase ve BitGo gibi şirketler de bu tür yatırımcıların beklentilerini karşılayacak ürünler ortaya koyuyorlar. Goldman Sachs’ın Bitcoin alım satım operasyonunu lanse etmeye hazırlandığı söyleniyor. (Bankanın şimdiye kadarki tek kripto parayla bağlantılı yatırımı olan Circle adlı startup şimdiden Bitcoin işlem platformunu lanse etti.) Bitcoin’le ilgili boğa piyasası öngörüsünde bulunan yatırımcılara göre, akıllı para akışı halihazırda Bitcoin’e yatırılan bütün serveti gölgede bırakıp, tek bir atışla teorik olarak piyasa değerinde iki katından fazla bir artış sağlayabilir.
Bitcoin’in değeri inip daha istikrarlı bir noktaya gelinceye kadar epey yükseleceğine dair bir inanç var. Tarihsel olarak, en köpük balonların bazılarının sınırlandıkları görülüyor: 17. Yüzyılda Hollanda’daki lale balonu Hollanda’nın ötesine çok az zarar verdi; dotcom balonu Silikon Vadisi’ni patlattı ama uluslararası piyasalar görece hızlı toparlanabildiler. Ancak bugün dünyada herhangi biri- Afganistan’dan Zimbabve’ye daha önce sermaye piyasalarına hiç erişimi olmamış, bankadan yoksun ülkelerin insanları dahil-Bitcoin satın alabilir. Novogratz, “bunun ilk global çılgınlığımızın olması, ömrümüzün tek ve en spekülatif balonunun ortaya çıkışına yol açacak” diyor.
SONRA NE OLACAK?
BU GİBİ NEDENLER VE DAHA fazlasından dolayı Novogratz’a göre, “kripto balon 10 trilyon dolara ulaşırsa, kimse şaşırmasın ve bu da, bugünkü değerin 20 katından fazla.” Eğer bir karşılaştırma yapmak gerekirse, dotcom balonu sönmeden önce Nasdaq borsaları 6 trilyon doların üzerinde bir değere ulaştılar.
Nasdaq tabii ki, dotcom balonunun sönmesinden önce ve sonra iş dünyasının güç merkezleri olarak kurulan Microsoft, Intel ve daha pek çok başka şirketi içeriyordu. Bitcoin şimdilik değeri kanıtlanmamış bir ornitorenk konumunda. Hatta bu çılgınlıktan en çok yararlananlardan biri olan Coinbase’in CEO’sunun bu konuda endişeleri var. Brian Armstrong kısa süre önce Fortune’a, “muhtemelen bir balonun ortasındayız” diye samimi bir açıklamada bulunmuştu. Toplam 500 milyar doların üzerindeki piyasa değeri ve buna karşılık, gerçek anlamda kullanıma sokulma olasılığının düşük olması göz önüne alındığında, Armstrong “bu yarım trilyonluk değeri gerçekten kazanmadığımızdan” endişeli. Bununla birlikte, deneyimlerine dayanarak, Bitcoin’in fiyatının yükseldiği her defasında, değerlemenin daha yüksek bir seviyede-hatta çöküşlerden sonra bile-sabitlendiğine dikkat çekiyor.
Bitcoin’in fiyatı ne kadar kapasitesinin üzerine çıkarsa, iyimser yatırımcılara göre, teknolojisi de bu abartılı resmi yakalamak için o derece çaba harcayacak. Digital Currency Group’tan Demirörs, “gündemdeki finansal spekülasyonlar altyapıyı geliştirmek için çok önemli” diyor. Bu abartılı tablo programcıları ve iş dünyasını Bitcoin’le ilgili projeler için zaman ve çaba harcamaya teşvik ediyor. Nitekim, Bitcoin’e inanan uzak görüşlü kimseler kripto para ekonomisine servetlerini akıtarak blockchain odaklı işler kuruyorlar; bunlara örnek olarak Winklevoss ikiz kardeşlerin kurduğu Gemini ya da Naval Ravikant’ın kurduğu kripto para hedge fonu AngelList sayılabilir. Para kazanmak da para gerektiriyor.
Ayrıca yine Bitcoin’e ne kadar çok para akarsa, destekçileri de bunu güncellemek için daha tutucu bir yaklaşım benimseyebilirler. Bu da, seleflerinin önüne geçebilmeleri için diğer kripto paralara bir fırsat sunabilir. Kripto hedge fon Polychain Capital’in kurucusu Olaf-Carlson Wee, “sanırım Bitcoin’in pazar payı uzun vadede bir inişe işaret ediyor çünkü daha pek çok ilginç teknoloji geliştiriliyor” diyor ve şunun da özellikle altını çiziyor: “Temel kural olarak, hiçbir zaman kripto paralara karşı bahse girmem”.
Coin Center’ın sahibi Jerry Brito’ya göre, Bitcoin’in geleceği yalnızca sınırsız bir getiri potansiyeliyle bağlantılı olmayıp aynı zamanda kızının daha iyi bir dünyada büyüyeceğinin de garantisi. “Paranızı güvende tutabileceğiniz, dünyanın herhangi bir yerinde herhangi birisiyle ticaret yapabileceğiniz bir tablo söz konusu” diyor. Bu durumda, Bitcoin’in cazibesi de paradan değil teknolojiyle ilişkili. Belki de bundan dolayı, Brito karısıyla beraber bebek için seçtikleri ismin finansal bir anlamı olmadığına dikkat çekiyor. Ona Penny adını vermişler ama Penelope’un kısaltılmışı olarak.
BITCOIN’LE İLGİLİ DÖRT YAKICI SORU
BITCOIN MUCİZESİNE DAHİL olmaktan çekinen yatırımcılar bile bu boğa rallisinin ne kadar süreceğini merak ediyorlar. Bu sorulara verilecek olan yanıtlar partinin ne zaman biteceğini gösterebilir.
- Wall Street aşık olacak mı?
Bu konuda mevzuatla desteklenmiş bir yol haritası olmaması büyük finans kuruluşları ve servet yöneticilerini kripto paralara yatırım yapmaktan alıkoyuyor. Ancak yeni ürünler bu engelleri ortadan kaldırıyor ve boğalar da, Wall Street’in baloya katılması halinde Bitcoin’in değerinin katlanarak artacağına inanıyorlar.
2.Bitcoin bir sonraki çöküşünden sağ çıkabilecek mi?
Yüzde 20 ya da üzeri fiyat düşüşleri Bitcoin için bir rutin oldu ve bu düşüşlerden bazıları da diğerlerine göre çok daha can yakıcı oluyor. İlk başta hakim konumda olan Mt. Gox borsası 2014 yılında geniş çaplı bir hacker saldırısını takiben kapanmasının ardından yatırımcıların kafalarında güvenlikle ilgili soru işaretleri oluşması fiyatları iki yıl süresince ayı piyasasında tuttu. Buna benzer devasa boyutta bir kriz yatırımcıları soğutabilir.
3.Çin Bitcoin varlıklarına el koyacak mı?
Çinli yetkililer daha önce de Bitcoin alışverişine müdahil olmuşlardı; spekülasyonlar ve kaldıraçlama kaygıları onları tekrar bu tür bir girişimde bulunmaya yönelterek, kripto paranın en aç gözlü al satçılarını ters köşeye yatırabilir.
4.Bir başka paranın tahta oturma olasılığı var mı?
Bitcoin en eski ve en değerli kripto para birimi ama Ethereum ve Bitcoin Cash gibi bazı atik rakipler yatırımcıları kendilerine çekebilir.
BÜYÜK FİNANS VE BITCOIN: KOMPLİKE BİR İLİŞKİ
Yasal engeller ve komplike konular pek çok büyük mali kuruluşun kârlı Bitcoin oyununa dahil olmasını engelliyor. Bazı liderler bu durumdan memnun; diğerleri ise bu fırsatı değerlendirmeye can atıyor.
JAMIE DIMON
CEO, JP MORGAN CHASE
“EĞER BITCOIN ALIM SATIMI YAPAN BROKERLERİMİZ OLSAYDI, BİR SANİYE BİLE DÜŞÜNMEDEN ONLARI KOVARDIM…BU DURUM, LALE BALONUNDAN BİLE BETER. SONU İYİ OLMAYACAK. BİRİLERİ ÖLECEK… BUNUN ADI YOLSUZLUK.”
12 EYLÜL 2017
Barclays Global Finans Hizmetleri Konferansı
ABIGAIL JOHNSON
CEO, FIDELITY INV.
“BEN, BÜYÜK BİR FİNANS KURUMUNDAN OLUP DA DİJİTAL PARALARDAN UMUDUNU KESMEMİŞ AZ SAYIDAKİ KİŞİLERDEN BİRİSİ OLARAK KARŞINIZDA DURUYORUM. KÜÇÜK ÇAPLI BİR BITCOIN VE ETHEREUM FAALİYETİMİZ VAR VE BU İŞ DE HALEN İYİ PARA KAZANDIRIYOR.”
23 MAYIS 2017
Consensus Konferansı
LLOYD BLANKFEIN
CEO, GOLDMAN SACHS
“HÂLÂ BITCOIN HAKKINDA DÜŞÜNÜYORUM. HİÇBİR SONUCA VARAMADIM-NE DESTEKLİYORUM NE DE RED EDİYORUM. UNUTMAYALIM Kİ, KÂĞIT PARA ALTININ YERİNİ ALDIĞINDA DA İNSANLAR KUŞKUYLA YAKLAŞMIŞLARDI.”
3 EKİM 2017
Twitter üzerinden
ARTHUR LEVITT
ABD SERMAYE PİYASALARI (SEC) KOMİSYON ÜYESİ
“BITCOIN’E YATIRIM YAPABİLECEĞİMDEN EMİN DEĞİLİM… ANCAK PARA PİYASALARI SİSTEMİNİN SAĞLAM OLDUĞU VE PARA PİYASALARI SİSTEMİNİN HEMEN HEMEN OLMADIĞI ÜLKELER ARASINDAKİ FARK NEDENİYLE BITCOIN VAR OLACAK.”
14 EYLÜL 2017
Washington Post
BITCOIN VE BÜYÜK TEKNOLOJİ: BUNU ADI AŞK
Teknoloji yöneticileri ve yatırımcıları daha önce hiçbir şeyin olmadığı multi milyar dolarlık iş kategorileri yaratmaya alışmışlardır. Bundan dolayı da Bitcoin’in potansiyeliyle ilgili umutlu olmalarında şaşılacak bir şey yok.
PETER THIEL
GİRİŞİM SERMAYEDARI
“İNSANLAR BELKİ SPESİFİK OLARAK BITCOİN’İN DEĞERİNİ AŞAĞILIYORLAR ÇÜNKÜ DAHA ÇOK, ALTIN GİBİ, BİR REZERV PARASI OLARAK GÖRÜYORLAR; YANİ SADECE BRİ DEĞER DEPOSU VE ASLINDA ÖDEME YAPMAK İÇİN KULLANMANIZ GEREKMİYOR.”
26 EKİM 2017
Future Investment Initiative, Suudi Arabistan
ELON MUSK
CEO, TESLA
“BİR ARKADAŞIM BANA BİRKAÇ YIL ÖNCE BİRAZ BITCOIN YOLLAMIŞTI AMA NEREYE KOYDUĞUMU ŞU AN HATIRLAMIYORUM.”
28 KASIM 2017
Twitter üzerinden
JOHN MCAFEE
SİBER GÜVENLİK GİRİŞİMCİSİ
“BITCOIN BENİM MODEL TAHMİNLERİME GÖRE ÇOK DAHA HIZLANDI. BİTCOİN’İN 2020 YILI SONU İTİBARİYLE 1 MİLYON DOLARA YÜKSELECEĞİ KANAATİNDEYİM. TAHMİNİMİN DOĞRU ÇIKACAĞINA DAİR HER TÜRLÜ BAHSE VARIM. “
29 KASIM 2017
Twitter üzerinden
NAVAL RAVIKANT
KURUCU, ANGELLIST; ORTAK KURUCU, META STABLE CAPITAL (KRİPTO PARA HEDGE FONU)
“BITCOIN, KÜÇÜK YATIRIMLAR KARŞILIĞINDA BÜYÜK KAZANÇLAR SUNAN ŞABLONUYLA, İNSANLIĞI OLİGARKLARDAN VE TİRANLARDAN KURTARMA ARACI.”
14 EYLÜL 2017
Washington Post
TARİHÇESİ
1 EKİM 2013
FBI Bitcoin’in birincil para birimi olduğu online karaborsa Silk Road’u kapattı ve sahibi Ross Albricht’i tutukladı.
18 KASIM 2013
ABD Senatosu’ndaki oturumda, yasa koyucuların ve senatörlerin Bitcoin’e yönelik tavrı genel olarak destekleyiciydi.
20 KASIM – 5 ARALIK 2013
Çin Merkez Bankası başkanı insanların Bitcoin alıp satmada “özgür olduklarını” söyledi. Ancak bu açıklamayı izleyen birkaç ay içinde banka mali kurumların Bitcoin alıp satmasını, sigortalamasını ya da desteklemesini yasakladı.
7 – 24 ŞUBAT 2014
Geniş çaplı bir hackleme Bitcoin borsası Mt.Gox’un kapanmasına yol açtı; Bitcoin yüzde 20’nin üzerinde değer kaybına uğradı.
26 MART 2014
IRS (ABD Vergi Kurumu) Bitcoin’in para birimi olarak değil de yatırım aracı olarak vergilendirilmesi gerektiğini kararlaştırdı; bu da kripto paranın daha geniş kabulünün önünde potansiyel bir engel.
27 HAZİRAN 2014
US Marshals Service (ABD Kolluk Kuvveti Hizmeti) Silk Road’a ait, el konulan yaklaşık 30 bin Bitcoin’i açık artırmaya çıkardı. Girişim sermayedarı Tim Draper hepsini satın aldı.
18 TEMMUZ 2014
Bilgisayar üreticisi Dell Bitcoin’i ödeme aracı olarak kabul eden şimdiye kadarki en büyük şirket oldu.
19 ARALIK 2014
Bitcoin’in “ilk mücrim”i Charlie Shrem Silk Road’la ilgili kara para aklama suçundan yargılanarak iki yıl hapse mahkum oldu.
4 OCAK 2015
Hırsızlar Bitstamp borsasından yaklaşık 5,2 milyon dolar değerinde Bitcoin çaldılar. Bitcoin’in değeri bu olayın ardından 200 doların altına indi.
26 OCAK 2015
Coinbase, Bitcoin ve diğer kripto paralar için geleneksel online brokerlik platformlarından esinlenerek bir borsa oluşturdu.
3 HAZİRAN 2015
New York eyalet yetkilileri, ABD’nin dijital para işlerini yönetecek ilk yasal düzenlemeleri olarak görülen “BitLicense”ı lanse etti.
18 EYLÜL 2015
ABD Emtea Borsası Komisyonu Bitcoin’in hisse olarak değil de emtea kapsamında yasal düzenlemelere tabi tutulması gerektiğini kaydetti.
8 EKİM 2015
Cameron ve Tyler, Winklevoss büyük kuruluşlar için Bitcoin ticaretini kolaylaştırmayı amaçlayan borsa olan Gemini’yi lanse ettiler.
4 NİSAN 2016
Birebir Bitcoin alım satımını sağlamak ve tüccarların Bitcoin’i benimsemelerini kolaylaştırmak üzere tasarlanan OpenBazaar yazılımı lanse edildi.
23 HAZİRAN 2016
İngiltere referandumunda seçmenler beklentilerin tam tersi hareket ederek AB’den ayr��lma yönünde oy kullandı; Bitcoin’in fiyatı oylamayı izleyen dokuz gün içinde yüzde 23 değer kazandı.
3 AĞUSTOS 2016
Hong Kong merkezli Bitfinex borsasından yaklaşık 72 milyon dolar tutarında para çalındıktan sonra Bitcoin yüzde 20’nin üzerinde değer kaybetti.
KASIM 2016
Sermaye kazançları üzerinden vergilerin ödenmediğinden kuşkulanan IRS Coinbase’de Bitcoin satın alan kişilerin kayıtlarına ulaşmak için harekete geçti ve bir yıl sonra da, bu hakkı elde etti.
8 KASIM 2016
Donald Trump ABD Başkanı seçildi.
3 OCAK 2017
Bitcoin 2014 yılından beri ilk kez 1,000 dolarlık değerle rekor kırdı.
1 NİSAN 2017
Japonya Bitcoin’i yasal bir ödeme yöntemi olarak destekledi.
MAYIS 2017
Hackerlar Wannacry virüs saldırılarıyla Windows işletim sistemli bilgisayarların şifrelerini kırıp, verileri dondurdular; eski haline döndürmek için de Bitcoin cinsinden para talebinde bulundular.
12 TEMMUZ 2017
Elinde “Bitcoin satın alın” yazılı pankart tutan bir adam FED Başkanı Janet Yellen’in senatodaki konuşması sırasında fotoğraf karesine girmeyi başardı.
1 AĞUSTOS 2017
Bitcoin’deki ‘fork’ (ayrışma/çatallanma) Bitcoin Cash’te (BCH) de bölünmeye yol açtı.
12 EKİM 2017
Bitcoin’in değeri 5,000 dolara fırladı.
26 KASIM 2017
Coinbase borsası yaklaşık 12 milyon hesapla broker Charles Schwab’ın portföyündeki hesap sayısını geride bırakmış oldu.
28 KASIM 2017
Bitcoin’in değeri 10,000 dolara çıktı. Coinbase CEO’su Brian Armstrong “lütfen sorumlu bir şekilde yatırım yapın”başlıklı blog iletisiyle müşterilerini aşırı hayalci olmamaları konusunda uyardı.
ARALIK 2017
Bitcoin’in değeri bazı borsalarda 20,000 dolara ulaştı.